دانلود تحقیق رشته هنر

تحلیل نقوش فرش قدیم و جدید ترکمن

مقدمه:

   هنر بافت فرش، گرانبهاترین رکن فرهنگ ترکمن بشمار می آید. مادر ترکمن با دستان خود، حافظ فرهنگ و تفکر نیاکان طایفه است و با هر گره فرزاندان ترکمن را به هویت فرهنگی خویش پیوند می زند. از اینرو، فرش اصیل ترکمن، چهره ای مشخص دارد و تناسبات و نقوشی که در آن بکار می رود، منحصر به فرد است. فرش ترکمن را می توان زیباترین اثری دانست، که سینه به سینه از مادران به دختران انتقال یافته است. آنان، با ابزاری بسیار ساده و با استفاده از پشم و رنگ های گیاهی موجود در منطقه، برای ساعت ها بر روی دار افقی ابه( اتاق خانه)خود نشسته و بر علقه های تقدیر خویش می کوبیدند. هر چند که قدمت و پیشینه فرش ترکمن دقیقاً مشخص نیست. اما مطالعات مردم شناسانه و تحقیقات میدانی به عمل امده حاکی از حضور تأثیر گذار این هنر در حفظ هویت ترکمنان است. در ابتدا از این بافته ها جهت استفاده شخصی و جهیزیه برای دختران و نوعروسان استفاده می شد و بعداً جهت اهدا به امرا  و سلاطین،  فرش های گوناگونی بافته شد.  فرش  ترکمن گاه به صورت پایاپای با دیگر کالاها مبادله می گردید و در زمانی دیگر، پایگاه محکمی برای تأمین اقتصاد خانوار ترکمن به حساب می آمد.

   فرش ترکمن دارای یک پود در هر رج می باشد و گره ها بعد از بافت، بر اثر ضربه خوردن با شانه به صورت مستطیل قرار می گیرند¹. در گذشته، رنگ های مورد استفاده در فرش ترکمن رنگ های طبیعی و گیاهی بوده است که با وارد شدن رنگ های شیمیایی در عرصه بازار فرش، با توجه به سهولت در امر رنگرزی بافنده ترکمن نیز کم کم استفاده از رنگ های گیاهی و طبیعی را از یاد برده و رنگ های شیمیایی را مورد استفاده قرار داده که بدین وسیله اولین ضربه به  این هنر وارد گردید.

در ذیل، ویژگی های بافت و ساختار فرش اصیل ترکمن، با توجه به قدیمی ترین نمونه به جای مانده و براساس موارد ذکر شده در مطالعه عناصرصوری، به اختصار بیان می گردد:

·        عمل طراحی فرش و بافت، منحصر به زنان است.

·        نقوش، ذهنی بافت هستند.

·        مواد اولیه همچون پشم،از حوزه زیست بافنده بدست می آید.

·        نقوش حاشیه ها(گول ها)هندسی، متقارن و نیز دارای تقارن معکوس است.

·        نقوش دارای ریتمی هماهنگ و موزون با یکدیگر هستند.

·        وجود نظم در ظاهر و تقید به رعایت ساختاری معین.

·        الزام به بافت آلاجه در نواری که ترکمن ها آن را توپراق به معنای خاک می نامند.اَلِم، حاشیه ها و متن.(نام گذاری فرش بر اساس نام گول زمینه صورت می گیرد که گاه معرف زادگاه نقش نیز است، مانند ماری گول که در ترکمنستان شهر مرو را ماری می نامند.²)

·        در فرش اصیل ترکمن، هر کدام از بخش های اَلِم، حاشیه ها و زمینه دارای نقوشی منحصر به خود هستند.(جبری) 

·        اَلِم، به عنوان وجه تمایز فرش ترکمن با غیر ترکمن دانسته می شود.

·         بزرگترین حاشیه ها، متعلق به الم در ابتدا و انتهای فرش  است. در فرش اصیل، نقش منتخب باید، 7 بار تکرار گردد³. در اطراف زمینه اصلی نیز حاشیه هایی با عرض های مختلف وجود دارد، بصورتیکه دو حاشیه طولی دارای پهنای بیشتری تری نسبت به حاشیه عرضی است.

·        گول ها و میان گول ها در زمینه فرش اصیل ترکمن(با توجه به تصاویر کتاب ژنرال بوگولیوبف و نیز تکه فرش های به جای مانده از قرون گذشته) دارای نقوشی متراکم هستند، که این امر، باعث طولانی تر گشتن زمان بافت فرش می شود.  

·        با توجه به نحوه معیشت ( چادرنشینی، محدودیت استفاده از منابع طبیعی ، اقتصاد کم درآمدو...)و نیز، نیاز به آب برای کسب کیفیت در بافت قاعدتاً فرش ترکمن باید فاقد ظرافت و کیفیت مطلوب و ارزش اقتصادی قابل رقابت در مقایسه با همسایگان خود بوده است.(نابسامانی کیفی)

·        با توجه به نوع سنتی دار(افقی)و اینکه زنان ترکمن در ابه به بافت فرش می پرداختند، می توان تصور نمود که ابعاد فرش بزرگ نبوده است.

·        در بافت فرش اصیل ترکمن از 5 رنگ استفاده می شود.(محدودیت در استفاده از رنگ ها)

·        رنگ غالب در فرش های اصیل ترکمن ایرانی قرمزلاکی است.